Bel fıtığı nedir?
Bel ağrısı, toplumda sık görülen ve iş gücü kaybına neden olan bir problemdir. Hayat boyu prevalansı %80’lere ulaşmakta ve yetişkin nüfusta yıllık hastane başvuru oranları %15’i bulmaktadır. Bel bölgesinde ağrı tüm anatomik yapılardan kaynaklanabildiği için, hem doktor hem hasta tarafından iyi lokalize edilememektedir. Klinik çalışmalar, bel ağrısının kaynağının %39’lara varan oranda intervertebral disk patolojilerine bağlı olduğu göstermektedir. İntervertebral disk patolojileri alt grupları göz önüne alındığında, lomber disk hernisi ve dejeneratif disk hastalığı başı çekmektedir.
Bel fıtığı, başlangıçta artan bel ağrısını takiben, sıklıkla ani gelişen kalça ve bacak ağrısı ile belirti veren, fıtık olmuş nükleus pulpozus (nucleus pulposus) patolojisidir. Son yıllarda gelişen görüntüleme teknikleriyle beraber, bel fıtığı, semptomatik olmayan olgularda da saptanabilmektedir.
Bel fıtığı belirtileri nelerdir?
Hastaların kliniği, basının fazlalığına ve etkilenen sinir köküne göre değişiklik gösterse de, çoğunda daha önceden bel ağrısı mevcuttur. Bu ağrı, sıklıkla çok rahatsız etmeyen ve uzun süre ayakta kalmakla artan şekildedir.
Tablonun aniden kötüleşmesi, bir travma, ani hareket (özellikle rotasyonel) veya ağır kaldırmaya bağlı olabildiği gibi, her hangi bir neden olmaksızın ani başlayan radiküler ağrı da ortaya çıkabilir.
Hastanın değerlendirilmesi, dermatom ve kas gücü değerlendirilmesini, tendon reflekslerini içermelidir. Özellikle düz bacak kaldırma testi, bel fıtığı tanısı için çok değerli bir yöntemdir. Düz bacak kaldırma testinin pozitifliği durumunda, kök basısı olma oranı %90 olarak bulunmuştur.
Bel fıtıgı tanısı nasıl konur?
Düz grafiler, öncelikle akut travma durumlarında yardımcı olur. Ancak bel fıtığı tanısı ile ilgili direkt bilgi vermez.
Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) görüntüleme tekniklerinin gelişmesiyle birlikte, kullanımı giderek azalmıştır. BT Özellikle mesafe, kanal, faset eklemlerindeki dejeneratif değişikliklerin değerlendirilmesinde, kemik çerçeve ve foramenin gösterilmesinde kullanışlıdır. Gerekli durumlarda (MR çekimi yapılamayan hastalarda) alınan yumuşak yoğunluklu kesitler, fıtıklaşmış diski gösterebilmektedir. Özellikle revizyon olgularında, miyelografi ile kombine kullanımı (miyelo-BT) oldukça bilgilendiricidir.
MR, günümüzde bel fıtığı tanısı için en değerli yöntemdir; disk hernisi yeri, fragmanın tipi, eşlik eden yumuşak doku patolojileri, radikülit, faset eklemlerin durumu, sinovit, foraminal ve ekstraforaminal alan hakkında bilgi verir. Kontrastlı sekanslar ve miyelografi ile cerrahi sonrası değişikliklerin nüksten ayrılması ve kanal darlığının gösterilmesinde yardımcıdır.
Bel fıtığı tedavisi
Konservatif Tedavi ve Bel Fıtığı Egzersizleri
Fizyoterapi, konservatif tedavinin, medikal tedaviyle birlikte ilk basamağını oluşturur. Kısa süreli (3–4 gün) günlük yaşamsal aktiviteler haricinde, istirahati takiben, özellikle karın kasları, gluteal bölge ve hamstringlere yönelik, güçlendirici ve esnetici olacak şekilde egzersizler planlanır. Hastaların eğitilmesi ve özellikle intervertebral disk basıncını arttıracak hareketlerden kaçınmanın öğretilmesi gerekir. Hasta, özellikle torsiyonel streslerden kendini korumalıdır. Medikal tedavi, bel fıtığı egzersizleri, fizyoterapi toleransını ve hasta konforu arttıracağı için, eşzamanlı kullanılması önerilmektedir.
Bel Fıtığı Ameliyatı
Bel fıtığı tedavisinde bel fıtığı ameliyatı, hasta düzeyinde tartışılması ve değerlendirilmesi gereken bir tablodur. Bunların dışındaki rölatif endikasyonlarda, cerrah, hastanın mevcut durumunu, semptomları ve fizik muayene bulgularını göz önünde bulundurarak, bel fıtığı ameliyatının mevcut risklerini, hasta için kar/zarar ilişkisi içinde değerlendirerek karar vermelidir. Sonuç olarak, cerrahi tedavinin diğer tedavilere olan en büyük üstünlüğü, erken dönemde hızlı bir şekilde hastanın ağrısının azalmasıdır. Bu nedenle, hem hasta hem de hekim açısından, hastanın ağrı toleransı ve yaşam kalitesi, cerrahi sürece gidiş açısından en önemli yol göstericidir.
Mikroskobik diskektomi
Açık diskektomi, bel fıtığı ameliyatında en yaygın kullanılan cerrahi tekniktir. Mikroskopun 60’lı yıllarda bel fıtığı ameliyatında kullanımına girmesiyle beraber, diskektomi daha küçük bir alandan yapılmakta, mevcut magnifikasyonve aydınlatma sayesinde, çevre nöral yapıların korunması daha rahat olarak sağlanmaktadır. Bu çerçevede, cerrahi sonrası komplikasyon oranları da belirgin olarak azalmış ve insizyon- disseksiyonun küçülmesi, cerrahi sonrası rehabilitasyon sürecini kısaltmıştır.
Bel Fıtığı Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Bel fıtığı ameliyatında sıklıkla genel anestezi bazı durumlarda spinal anestezi tercih edilebilir. Hasta yüz üstü pozisyonda yatırılır. Abdomen rahat olacak şekilde, yastıklarla veya hazır spinal çerçeve ile desteklenir. Karın bölgesinin bası altında olmaması, böylece kanama miktarının daha az ve cerrahi sahanın görüşünün daha kolay olmasını sağlayacaktır. Bu destekle, kalça eklemi bükülü hale gelir ve tabakalar arası alanın genişlemesi sağlanır. Eğer semptomatik olan fragman küçük ise, kalçanın bükülü hale alınışı fragmanın tespitinde zorluk çıkaracağı için, hastanın kalça ve lomber bölgesi etkisiz olacak şekilde yatırılması kolaylık yaratacaktır. Ardından, floroskopi ile seviye tespiti yapılır. Floroskopi eşliğinde yapılan seviye tespiti sonrası, temizlik ve örtüm yapılır. Ardından, ciltte kesi yapılır. Cilt altı doku geçilir ve spinöz çıkıntıya yakın olacak şekilde, kaslar koter yardımıyla laminaya doğru sıyrılır. Ardından, tabakalar arası alan alan faset ekleme kadar ortaya konur; bu aşamada, faset eklemin kapsülünün hasar görmemesine dikkat etmek gerekir.
Endoskopik didkektomi
Cerrahi ekipmanların gelişmesiyle uygulanmaya başlayan bir yöntemdir. Skopi kontrolünde mesafe saptanması sonrasında, dilatatör ve ekartörler yerleştirilerek, endoskop yardımıyla yapılan diskektomi şeklidir. Görüşün kısıtlı olması ve yüksek cerrahi tecrübe gerektirmesi, dezavantajlarıdır ve sonuçlarına bakılacak olursa, açık mikro-diskektomiden farkı olmaması, yaygınlaşmamasının başlıca nedenleridir.
